Genealogie families Derksen en Gribnau

Het Witte Goud. (uit Herdenkingsboek Wijchen ca 1956)

Ja konden onze grootvaders nu nog eens in Wijchen komen kijken. Het zou voor hen dezelfde sensatie zijn als voor ons een blik in het jaar 2006. Slechts drie oprichters, de Swart, Jaspers en Pansier, hebben het gouden feest van deWijchenseboerenleenbank mogen beleven. Maar mochten al die anderen, die op 28 maart 1906 in dat Wijchense dorpscafé hun handtekening of hun onbeholpen kruisje op de presentielijst zetten, nog eens één dag terugkomen. Mocht molenaar Van derHeijden nogeens op een zomerdag langs de weg naar Nijmegen staan en het witte goud van Wijchen met vrachtwagens vol zien voorbij suizen op weg naar de veilingen.

Pardon? U kent molenaar Van der Heijden niet? We zullen hem aan u voorstellen, maar dan moeten we teruggaan naar een mooie windstille voorjaarsdag in 1890. Met de handen in de zakken en de lente in het hoofd loopt Van der Heijden deprikkelendevoorjaarslucht in. Hij heeft toevallig niets om handen, want zijn molenwieken staan verlamd tegen de roerloze hemel boven Alverna. Hier en daar hangt al een dun waas van groen over de bomen. De belangstelling van de kuierende molenaarvalt opeen plant, die hij niet direct weet thuis te brengen en die hem des te merkwaardiger voorkomt, omdat ze omhoogschiet uit een stuk grond, waar iedere boer met één blik de volkomen waardeloosheid van kan vaststellen. Van der Heijden wil ermeervan weten en komt er spoedig achter , dat de raadselachtige plant als minuscuul zaadje door een vogel over de muur van de kloostertuin der Franciscanen moet zijn gesmokkeld. Want in die tuin groeien meer van dergelijke planten in enkelekeurigerijtjes. Broeder Kok noemt ze met een Franse naam: asperges. Nu was de asperge in die tijd ook al zo duur en deftig, dat men ze nauwelijks verwachten zou bij deze aan de aarde onthechte zielen, die een eeuwige gelofte van armoedehebbenafgelegd. Dat verontrustte de molenaar echter niet. Integendeel: hij zag er geld in. Een dure groente, die gedijt op nietswaardige grond: Daar had Wijchen eigenlijk al sinds de meer-dan-grijze oudheid op zitten wachten.

Droegen niet tal van stukken grond in deze streek schilderachtige namen, die de armoede van de bodem en zijn bewoners tekenden? De “Valendries”, vale, nutteloze grond; het Gagelven, waar de gagel (doornstruik) groeide, die zich overalvertoont,waar de mens zich ontgoocheld terugtrekt of nooit met zijn spade is durven komen. Dwars door het Wijchense gebied loopt een brede onvruchtbare zandrug, die vanaf het uitgestrekte en hooggelegen Heiveld met het Wijchense bos en deValendrieseheuvels een dorre vlakte vormt, waar pas in de laatste halve eeuw hier en daar moeizaam wat land ontgonnen is.

Van der Heijden besloot het eens te proberen met een paar bedjes. Toen zijn geduld met succes beloond werd, kwam er een echte asperge-kwekerij, “Het Oosterveld”. De ongehoorde prijzen, die de Wijchense groente in de stad opbracht gingen alseensensationeel gerucht van mond tot mond: 80 tot 90 cent per kilo! En dat in een tijd, waarin men een ei met 1½ tot 3 cent royaal betaald meende. Onwaarschijnlijk snel verspreidde de raadselachtige plant, die op een lentemorgen denieuwsgierigheidvan de molenaar had gewekt, zich over de Wijchense zandgronden. Niet de aan traditie gebonden boeren, maar de bakkers Marinus Jansen en Essing zagen het eerst “brood” in het nieuwe artikel. Daarna volgden de kleine zandboeren opde hei, hetHoogbroek, de Woezik en langs de Nieuwe-weg en Valendries. Het droge stuifzand bleek plotseling een ideale bodem voor deze eerste-klas groente, die haar oorsprong in de duinen vindt. Toen de eerste wereldoorlog de prijzen nog meeromhoog joeg,kocht de N.V. Asparagus 22 hectaren Gagelven en bosgrond en begon onmiddellijk met de voorbereiding voor een grootscheepse aanleg van asperge-velden. Dat betekende een enorme uitbreiding voor de Wijchense asperge-teelt. Dertien jaarlang heeftde tegenwoordige voorzitter van de tuinbouwbond, G. de Wildt, daar het “witte goud” gedolven, dat met paard en kar naar Nijmegen werd gebracht. Het heeft bepaald niet gelegen aan de leiding van de bekwame Dr. I. Rietsema en evenmin aandeactieve prakticus De Wildt, die daar gezwoegd heeft alsof hij de meeste aandelen had. Maar geleidelijk is de N.V. Asparagus onder invloed van diverse ongunstige factoren afgebrokkeld en tenslotte ter ziele gegaan. Zij heeft Wijchenietsnagelaten dan het oude verzamelstation, waar onder de kalk als een schim nu nog haar naam te lezen staat. Spoedig zal het oude gebouw zijn plaats moeten afstaan aan een moderne kantine voor de honderden, die nu op en om het Gagelven innieuwefabrieken hun brood verdienen. En wanneer nu een fabrikant daar voorjaarslucht gaat snuiven zoals eenmaal van der Heijden op een mooie lentedag van 1890, dan zal hij tegen de muur van zijn fabriekshal een merkwaardige plant ontdekken,waaromheenbegerig de aspergevlieg danst. Maar ondanks de ondergang van de N.V. Asparagus heeft de raadselachtige plant uit de tuin van broeder Kok, een groot deel van het Wijchense zand in bezit genomen. En zij geniet de volle belangstelling,niet alleenvan telers, fijnproevers en aspergevliegen, maar ook van de “Stichting tot bevordering van een doelmatige teelt van geneeskrachtige, aromatische en verwante gewassen en asperges”. Deze stichting met haar lange naam werkt voor deverbetering vande cultuur en waakt met alle middelen van wetenschap en techniek tegen alles, wat de asperge maar schaden kan.